Բասենցի Ազոյանը նոր էր ավարտել դպրոցը, երբ ընտանիքը լուր ստացավ ավագ եղբոր՝ Վրույրի մահվան մասին․ նա դիվանագետ էր և աշխատում էր Իրանում, և նրա մահվան հանգամանքներն առեղծված են եղել։ Բասենցիի դուստրը՝ Լիանա Ազոյանը, կարծում է, որ հոր մասնագիտության ընտրությունը վերջին հաշվով թելադրված է հենց այդ մահով․ նա իր պարտքն է համարել այդ գաղտնիքը բացահայտելը։
Լիանան Sputnik Արմենիային պատմեց, որ հայրը դպրոցը ոսկե մեդալով ավարտելուց հետո Սիսիանի մերձակա Վաղատին գյուղից եկել է Երևան՝ համալսարան ընդունվելու։ Հինգ օտար լեզուները, որոնց նա տիրապետել է արևելագիտության ֆակուլտետում, շատ են օգնել։ Գաղտնիք չէ, որ խորհրդային տարիներին արևելագիտության ֆակուլտետը կադրերի դարբնոց էր պետանվտանգության կառույցների համար։ Երբ Հայաստանի Պետական անվտանգության կոմիտեից համապատասխան առաջարկ է եղել, Բասենցին չի հրաժարվել։
Հետո եկավ ՊԱԿ ակադեմիայի ու Իրանում աշխատելու ժամանակը։ Ասել, որ հենց նման նշանակման էր ձգտում Ազոյանը, նշանակում է ոչինչ չասել, քանզի ավագ եղբոր մահվան գաղտնիքը նրան հանգիստ չէր տալիս:
«Որոշ կողմնակի տվյալներից և հորս տրամադրվածությունից դատելով՝ ես ենթադրում եմ, որ նա իմացել է այն ամենի մասին, ինչը նրան տանջել է: Չեմ կարող վստահաբար ասել, բայց, ամենայն հավանականությամբ, դա այդպես է», - կարծում է Լիանան։
Իրանից, որտեղ, ի դեպ, Լիանան պիոներ է դարձել, նրանց հանկարծ վտարել են 24 ժամվա ընթացքում․ տհաճ պատմություն է եղել Թեհրանում խորհրդային դիվանագիտական ներկայացուցչության աշխատակիցների մեկի հետ, ստիպված են եղել փոխել ամբողջ կազմը։ Իսկ հետո հաջորդել է Աֆղանստանը։
«Այդ ժամանակ ես ավելի մեծ էի և շատ բան էի հասկանում: Աֆղանստանում երբեմն սարսափելի էր, օրինակ` մոջահեդները գիշերը կարող էին պայթուցիկ նյութերով գեղեցիկ խաղալիքներ գցել», - Լիանան հիմա էլ սահմռկում է՝ հիշելով դա։ Իսկ երբ մի տղա պայթել է նման ական-թակարդի վրա` զրկվելով ոտքերից, Լիանան այցելել է նրան, և այդ պատմությունը ստիպել է նրան գրիչ վերցնել ձեռքը։
Ավելի ճիշտ, հայրն է խորհուրդ տվել, որ գրի։ Նա իր ապրումները վստահել է թղթին և ակնարկն ուղարկել է «Պիոներսկայա պրավդա» թերթին։ Այդտեղից որոշ ժամանակ անց շատ հարգալից և հանգամանալից պատասխան է եկել, որում շարադրվել է, թե ինչու խմբագրությունը չի կարող տպագրել ակնարկը։ Խորհուրդ են տվել չվշտանալ և շարունակել գրել։ Հիմա Լիանան աշխատում է հոր մասին պատմող գրքի վրա։
Մի անգամ խորհրդակցության ժամանակ, որին ներկա են եղել ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցիչները, թուրք գեներալն Ազոյանին սադրիչ հարց է տվել, իսկ նա պատասխանի փոխարեն խնդրել է թուրքին հանել գլխարկը, որի մեջ գաղտնալսող սարք է եղել։ Հետախույզը միշտ հետախույզ է մնում, նույնիսկ երբ հումորով է արձագանքում ինչ-որ բանի։
ԽՍՀՄ–ի փլուզումից հետո Ազոյանը մի քանի տարի ծառայել է Մոսկվայում, այնուհետև նրան հրավիրել են Հայաստան՝ ստեղծելու անկախ պետության ռազմական հետախուզության ծառայությունը։ Ինչպես վկայում է դուստրը, սկզբնական շրջանում ամեն ինչ արվել է զրոյից՝ սկսած համազգեստից, գլխարկից և կոշիկից։ Բասենցի Ազոյանի հին կապերը և հեղինակությունն այստեղ օգտակար են եղել, և անհրաժեշտ մանրուքներ ճարելու հետ կապված պատմությունը, որը սպառնում էր անորոշ ձգձգվող խնդրի վերածվել, բարեհաջող լուծվել է կարճ ժամկետում։
Հետո Բասենցի Ազոյանը զբաղվել է իր անմիջական գործով՝ գլխավորելով հանրապետության ԶՈՒ գլխավոր շտաբի ռազմական հետախուզությունը, ստացել գեներալ-մայորի կոչում և բազմաթիվ շքանշաններ։ Մենք գրեթե ոչինչ չգիտենք գեներալ-մայորի կոնկրետ գործերի մասին, քանի որ հետախույզի մահից հետո պետք է անցնի քսան տարի՝ որոշ նյութ գաղտնազերծելու համար։ Իսկ որոշ բաներ, հնարավոր է, երբեք չհանրայնացվեն:
Բասենցի Ազոյանը կյանքից հեռացել է 2006թ-ին․ սիրտը չի դիմացել, և դա առաջին ինֆարկտը չի եղել։ Նրան մի ինֆարկտով շտապ տարհանել են Աֆղանստանից։ Բարեբախտաբար, հասցրել են տանել բժշկի մոտ։
Այսօր Լիանա Ազոյանի որդիներից մեկը ծառայում է հայկական բանակում։
«Հույս կա, որ նա պապի նման հետախույզ կդառնա», - ասում է Լիանան, թեև չի պատրաստվում ստիպել նրան։ Բայց դեմ էլ չի լինի, եթե տղան որոշի հետախույզ դառնալ՝ նույնիսկ չնայած նրան, որ սեփական փորձից գիտի՝ որքան դժվար է ռազմական հետախույզի հարազատ լինելը։
